Daha Parlak Hale Gelen Bir Dünya: Renk Algısını Değiştiren Gözlükler

Renk körlüğü (renkli görme bozukluğu ya da RGVB), yaklaşık olarak her 12 erkekten 1’ini (%8) ve her 200 kadından 1’ini etkiler.

Renk körleri için gözlükler (color blind glasses), son on yılın en dikkat çekici teknolojik çözümlerinden biri hâline gelmiştir: bu gözlükler bozukluğun kendisini tedavi etmez, ancak renk ayırt etme yetisini geliştirmeye yardımcı olur ve kullanıcının renkleri daha kontrastlı ve daha canlı görmesini sağlar.

Bu gözlükler EnChroma ve Pilestone gibi şirketler sayesinde, ayrıca insanların renklerin doygunluğunu ya da gökkuşağını ilk kez doğal hâliyle gördükleri binlerce video sayesinde popüler olmuştur.

Nasıl Çalışırlar

Renk körleri için gözlüklerin çalışma prensibi, ışığın belirli dalga boylarının filtrelenmesine dayanır. Renk körlüğü olan kişilerde kırmızı ve yeşil renklerin algı spektrumları kısmen örtüşür ve bu nedenle bazı tonlar birbirine aynı görünür.

Gözlükler, bu örtüşmeyi azaltan özel optik filtreler içerir. Sonuç olarak, retinadaki farklı koni hücrelerinden (fotoreseptörlerden) beyne ulaşan sinyaller daha ayırt edilebilir hâle gelir ve kişi birbirine yakın renkleri daha iyi ayırt edebilir.

Başlıca Teknolojiler:

• EnChroma lenslerinde kullanılan çoklu çentikli (multi-notch) filtreleme teknolojisi: filtre, kırmızı ve yeşil ışığın örtüşen dar dalga aralıklarını keserek aralarındaki kontrastı artırır.
• Pilestone’un optik kaplamaları, renk körlüğü türüne (protanopi, deuteranopi, tritanopi) bağlı olarak farklı filtreleme dereceleri uygular.
• AR uyumlu lensler: yeni modeller, filtrelerin numaralı gözlüklerle birleştirilmesine veya sanal gerçeklikte kullanılmasına olanak tanır.

Şunu anlamak önemlidir: bu gözlükler normal görmeyi geri kazandırmaz ve retinanın yapısını değiştirmez, yalnızca gerçek dünyadaki tonların ayırt edilebilirliğini artırır.

Kullanım Alanları

Renk körleri için gözlükler, hem günlük yaşamda hem de mesleki görevlerde farklı alanlarda kullanılır.

• Günlük kullanım.
  Renk körlüğü olan kişiler, kıyafet seçerken, trafik ışıklarının sinyallerini tanırken ya da harita ve grafiklerdeki renkleri ayırt ederken sıklıkla zorluk yaşar. Gözlükler bu durumları kolaylaştırır ve başkalarının yardımına ihtiyaç duymadan renge göre yön bulmayı mümkün kılar.
• Eğitim.
  Bu tür gözlükleri kullanan öğretmenler ve öğrenciler, rengin kilit rol oynadığı grafiklerin, tabloların ve laboratuvar deneylerinin algılanmasında iyileşme olduğunu belirtmektedir.
• Tasarım ve mühendislik.
  Grafik tasarımdan mimarlığa kadar görsel meslekler, renklerin doğru algılanmasını gerektirir. Gözlükler, uzmanların tonları ve kontrastı daha doğru değerlendirmesine olanak tanır.
• Tıp ve bilimsel araştırmalar.
  Bazı durumlarda bu gözlükler, renk körlüğünün teşhisinde ya da retinanın işleyişinin incelenmesinde yardımcı bir araç olarak kullanılır.

Algıyı Etkileyebilecek Faktörler

Renk körleri için gözlükler yeni olanaklar sunsa da, birkaç faktörün dikkate alınması önemlidir:

• Renk körlüğünün türü önemlidir.
  Gözlükler en iyi kırmızı-yeşil türünde (protanopi ve deuteranopi) çalışır; bu tür çoğu kullanıcıda görülür. Mavi türde (tritanopi) ise etkinlik belirgin biçimde daha düşüktür.
• Etki öznel olabilir.
  Bazı kullanıcılar algıda belirgin bir iyileşme fark ederken, bazıları yalnızca hafif ton değişimleri hisseder. Bu durum, retinanın bireysel özellikleriyle ilgilidir.
• Aydınlatma sonucu etkiler.
  Gözlükler, ışık spektrumunun geniş olduğu gün ışığında daha iyi çalışır. Yapay ya da loş aydınlatmada etki azalabilir.
• Fiyat ve erişilebilirlik.
  Maliyet, modele, tasarıma ve numaralı özelliklere bağlı olarak 80 ile 400 ABD doları arasında değişmektedir.

UIW Üniversitesi’nin (University of the Incarnate Word) yaptığı bir araştırmaya göre, katılımcılar EnChroma gözlüklerini 11–14 gün boyunca takmış ve bazı iyileşmelerin (kontrast, renk adlandırma) kullanımı bıraktıktan sonra bile devam ettiği gözlemlenmiştir.

Sonuç

Renk körleri için gözlükler, biyolojiye müdahale etmeden algısal farklılıkları telafi etmeye yardımcı olan teknolojilere bir örnektir. Renk körlüğünü iyileştirmezler, ancak renkleri yeni bir bakış açısıyla görme imkânı sunarlar.

Her geçen yıl filtreler daha hassas, lensler daha hafif ve renk algısı daha erişilebilir hâle gelmektedir. Yakın gelecekte bu tür teknolojilerin AR gözlüklerine ve VR başlıklarına entegre edilmesi, dijital ve gerçek dünyayı herkes için aynı derecede parlak kılabilir.